Łukasz Maciej Michalik

Spis zawartości:

1. Czy każda forma pomocy osobie potrzebującej jest traktowana jak zbiórka publiczna?
2. Czy każdy może prowadzić zbiórkę publiczną?
3. Czy każdy może zostać członkiem komitetu społecznego powołanego w celu przeprowadzenia zbiórki?
4. Ile osób potrzeba do zawiązania komitetu społecznego?
5. Co jest potrzebne do zawiązania komitetu społecznego w celu przeprowadzenia zbiórki?
6. Mamy zawiązany komitet społeczny czy możemy już przystępować do zbiórki?
7. Jakie są obowiązki organizatora zbiórki publicznej?
8. Zmienił się skład komitetu społecznego, co zrobić?
9. Zaszła potrzeba zmiany danych zawartych w zgłoszeniu, jak i kiedy należy jej dokonać?
10. Czy środki zebrane w ramach zbiórki publicznej przez komitet społeczny podlegają podatkowi?
11. Czy prowadzenie zbiórki publicznej bez zgłoszenia jest nielegalne?

1. Czy każda forma pomocy osobie potrzebującej jest traktowana jak zbiórka publiczna?

Nie. Za zbiórkę publiczną może być uznana bowiem tylko taka forma pomocy, która spełnia łącznie następujące kryteria, wynikające z definicji ustawowej zbiórki publicznej:

• stanowi zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze,
• zbieranie ofiar odbywa się w miejscu publicznym, czyli w miejscu ogólnodostępnym, jak np. ulice, place, parki i cmentarze,
• zbiórka ofiar dokonywana jest na określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych wskazanych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, (do takiej sfery działań zalicza się działalność charytatywna), oraz na cele religijne.

Co więcej ustawodawca określił katalog wyłączeń, w którym wyraźnie wskazał co z mocy prawa nie jest uznawane za zbiórkę publiczną, który to katalog obejmuje, zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze:

1. na cele religijne, na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz na utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywa się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony;
2. w drodze loterii pieniężnych i fantowych;
3. wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzających zbiórkę;
4. wśród młodzieży szkolnej na terenach szkolnych, odbywające się na podstawie pozwolenia władz szkolnych;
5. w ramach zbiórek koleżeńskich odbywających się w:
   1. lokalu urzędu publicznego na podstawie pozwolenia kierownika urzędu, lub
   2. innym zakładzie pracy.

Jeżeli zatem zbiórce ofiar nie będzie można przypisać jednego z kryteriów definicji zbiórki publicznej, bądź też zbiórka taka znajduje się w katalogu wyłączeń, wówczas do takiej zbiórki nie stosujemy wymogów ustawy o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych i zbiórka taka nie stanowi zbiórki publicznej. Nie oznacza to jednak, że dana forma zbierania ofiar nie podlega innym regulacjom prawnym, gdzie dla przykładu loterie pieniężne i fantowe podlegają ustawie o grach hazardowych.

W przypadku wskazywania danych do przelewu na stronach internetowych przy okazji imprez i przekazywania darowizn za pomocą rachunków bankowych nie mamy do czynienia ze zbiórką publiczną.

2. Czy każdy może prowadzić zbiórkę publiczną?

Nie. Po pierwsze zbiórkę publiczną mogą prowadzić tylko określone kategorie podmiotów (jednostek organizacyjnych) wskazanych w ustawie, do których zalicza się:

1. zdefiniowane w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie organizacje pozarządowe, a także ściśle określone w tej ustawie kategorie podmiotów, obejmujące:
   1. osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
   2. stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
   3. spółdzielnie socjalne;
   4. spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2016 r. poz. 176, 1170 i 1171), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
2. komitet społeczny powołany w celu przeprowadzenia zbiórki publicznej.

Podmiot uprawniony do prowadzenia zbiórki publicznej ustawa określa mianem organizatora zbiórki.

Na marginesie wyjaśnić należy, że przez organizację pozarządową rozumieć należy podmioty, spełniające łącznie następujące kryteria:

1. nie są jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,
2. nie działają w celu osiągnięcia zysku,
3. są osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym zalicza się do nich fundacje i stowarzyszenia.

Po drugie osoba fizyczna, która chce wziąć udział w organizowaniu zbiórki publicznej musi spełnić określone kryteria przynależności, do danej kategorii podmiotów uprawnionych do organizowania zbiórek publicznych.

3. Czy każdy może zostać członkiem komitetu społecznego powołanego w celu przeprowadzenia zbiórki?

Nie. Ustawa stawia określone wymogi dla osób chętnych do zawiązania komitetu społecznego, wśród których wskazuje się:

• tylko osoby fizyczne mogą zakładać komitety społecznej na potrzeby organizowania zbiórek publicznych;
• osoby chętne do zawiązania / bycia członkiem komitetu muszą posiadać pełną zdolność do czynności prawnych;
• osoby chętne do zawiązania / bycia członkiem komitetu nie mogą być karane za popełnienie przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe.

Pełną zdolność do czynności prawnych ma przy tym osoba fizyczna po osiągnieciu pełnoletniości, nieubezwłasnowolniona. Pełnoletnią jest osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat, a wcześniej może być nią też osoba, która zawarła małżeństwo.

Do kategorii przestępstw powołanych powyżej należą przykładowo: fałszowanie dokumentów, posługiwanie się sfałszowanymi dokumentami, zbywanie dokumentu stwierdzającego tożsamość, kradzież, rozbój, oszustwo, przywłaszczenie cudzej rzeczy, wyłudzanie środków pieniężnych. Co warte podkreślenia za osobę karaną można uznać osobę, która została skazana prawomocnym wyrokiem karnym za popełnienie danego przestępstwa.

4. Ile osób potrzeba do zawiązania komitetu społecznego?

Ustawa wymaga co najmniej 3 osób, spełniających wskazywane w niej wymogi.

5. Co jest potrzebne do zawiązania komitetu społecznego w celu przeprowadzenia zbiórki?

W calu zawiązania komitetu społecznego ustawa wymaga:

• zebrania odpowiedniej liczby osób, spełniających określone w niej wymogi, przy czym w zakresie niekaralności potwierdza się spełnienie wymogu poprzez złożenie oświadczenia o niekaralności pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań;
• sporządzenia i podpisania aktu założycielskiego

Należy zaznaczyć, że akt założycielski może być sporządzony i podpisany :

• elektroniczne - z wykorzystaniem formularza elektronicznego udostępnionego nieodpłatnie na portalu zbiórek publicznych (www.zbiorki.gov.pl) opatrzony winien być kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi lub podpisami potwierdzonymi profilem zaufanymi ePUAP albo
• w postaci papierowej - według wzoru udostępnionego nieodpłatnie na portalu zbiórek publicznych, opatrzony winien być własnoręcznymi podpisami członków komitetu społecznego.

Wzór aktu założycielskiego określa rozporządzenie ministerialne i obejmuje on następujące dane:

WZÓR AKT ZAŁOŻYCIELSKI komitetu społecznego ...(nazwa komitetu) powołanego w dniu ... (data) w ... (miejscowość) § 1. Komitet społeczny, zwany dalej „komitetem”, działa na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. § 2. Komitet prowadzi zbiórkę publiczną, której celem jest: 1) ... 1 § 3. W skład komitetu wchodzą członkowie: 1) a) ... (imię i nazwisko) b) ... (nr PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie posiada numeru PESEL – seria i nr dokumentu potwierdzającego tożsamość) c) ... (adres zamieszkania) 2) a) ... (imię i nazwisko) b) ... (nr PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie posiada numeru PESEL – seria i nr dokumentu potwierdzającego tożsamość) c) ... (adres zamieszkania) 3) a) ... (imię i nazwisko) b) ... (nr PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie posiada numeru PESEL – seria i nr dokumentu potwierdzającego tożsamość) c) ... (adres zamieszkania) § 4. Siedzibą komitetu jest: ... (miejscowość) § 5. Adresem komitetu do korespondencji jest: ... (dokładny adres) § 6. Osobą uprawnioną do reprezentowania komitetu jest: a) ... (imię i nazwisko) b) ... (nr PESEL, a w przypadku gdy dana osoba nie posiada numeru PESEL - seria i nr dokumentu potwierdzającego tożsamość) c) ... (adres zamieszkania) § 7. Świadoma/świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia oświadczam, że nie byłam/byłem karana/karany za popełnienie przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe. 1. ... (imię i nazwisko) ................(czytelny podpis) 2. ... (imię i nazwisko) ................(czytelny podpis) 3. ... (imię i nazwisko) ................(czytelny podpis) _____________________ 1) Należy wpisać cel deklarowany w pkt II.5 zgłoszenia.

Szczegółowa instrukcja składania podpisu przez kilka osób na dokumencie podpisywanym za pośrednictwem Profilu Zaufanego na platformie ePUAP dostępna jest na stronie http://zbiorki.gov.pl/zbiorki/publikacje/szczegoly-artykulu.xhtml

6. Mamy zawiązany komitet społeczny czy możemy już przystępować do zbiórki?

Nie. Warunkiem przystąpienia do zbiórki publicznej jest dokonane jej zgłoszenia i zamieszczenie informacji o zgłoszeniu na ogólnopolskim elektronicznym portalu zbiórek publicznych. Dopiero z chwilą pojawienia się informacji na portalu można rozpocząć zbiórkę.

Zgłoszenie dokonywane jest nieodpłatnie na wzorze określonym w rozporządzeniu ministerialnym.

Informację o zgłoszeniu zbiórki publicznej zamieszcza się na portalu zbiórek publicznych po zweryfikowaniu poprawności wypełnienia pól obowiązkowych zgłoszenia, w terminie:

• 3 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia w postaci elektronicznej albo
• 7 dni roboczych od dnia otrzymania zgłoszenia w postaci papierowej.

Wskutek dokonanego zgłoszenia zbiórka uzyskuje indywidualny numer, umieszczony na portalu zbiórek publicznych, pod którym będzie figurowała.

7. Jakie są obowiązki organizatora zbiórki publicznej?

Do obowiązków organizatora zbiórki publicznej należy:

1. zgłosić zbiórkę i zaczekać na opublikowanie informacji o niej na stronie portalu zbiórek publicznych;
2. terminowo uzupełniać braki zgłoszenia, do uzupełnienia których wezwał właściwy minister;
3. zapewnić osobom przeprowadzającym zbiórkę publiczną identyfikatory zawierające imię i nazwisko osoby przeprowadzającej zbiórkę publiczną oraz w szczególności informacje o nazwie, celu zbiórki publicznej i jej organizatorze oraz numer zbiórki publicznej;
4. w przypadku konieczności zmiany danych zawartych w zgłoszeniu zbiórki publicznej poinformować właściwego ministra o zmianach, doręczając zaktualizowane zgłoszenie zbiórki publicznej;
5. w przypadku zmiany składu komitetu społecznego doręczyć właściwemu ministrowi zaktualizowane zgłoszenie zbiórki publicznej wraz z dołączonym do niego aktem założycielskim (uwaga: Zmiana składu komitetu społecznego jest skuteczna z dniem zamieszczenia na portalu zbiórek publicznych informacji o zmienionym zgłoszeniu);
6. składać wymagane przez ustawę sprawozdania z przeprowadzonej zbiórki publicznej (w przypadku zbiórek trwających dłużej niż rok składa się też sprawozdania sześciomiesięczne z realizacji zbiórki) oraz sprawozdania ze sposobu rozdysponowania zebranych ofiar (w przypadku rozdysponowywania ofiar, trwającego dłużej niż rok składa się też sprawozdania za każde 12-miesięczne okresy);
7. rozdysponować zebrane środki zgodnie z celem zbiórki publicznej.

8. Zmienił się skład komitetu społecznego, co zrobić?

Zmiana składu komitetu społecznego wymaga doręczenia właściwemu ministrowi, w postaci elektronicznej albo papierowej, zaktualizowanego zgłoszenia zbiórki publicznej wraz z dołączonym do niego aktem założycielskim. Informacja o takim zgłoszeniu jest zamieszczana na portalu zbiórek publicznych i dopiero z dniem zamieszczenia na portalu zbiórek publicznych informacji o zgłoszeniu zmiana składu komitetu społecznego jest skuteczna.

9. Zaszła potrzeba zmiany danych zawartych w zgłoszeniu, jak i kiedy należy jej dokonać?

W przypadku konieczności zmiany danych zawartych w zgłoszeniu zbiórki publicznej organizator zbiórki informuje właściwego ministra o zmianach, doręczając zaktualizowane zgłoszenie zbiórki publicznej (w postaci elektronicznej albo papierowej) w terminie 30 dni od dnia, w którym zmiana nastąpiła. Podkreślić jednak należy, że zmiana celu zbiórki publicznej jest możliwa tylko wówczas, gdy

• cel podany w zgłoszeniu został osiągnięty lub ze względów obiektywnych cel ten nie może być dalej realizowany, a
• realizacja nowo zgłoszonego celu pozostaje w zakresie tych samych zadań ze sfery zadań publicznych, określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub pozostaje w zakresie celów religijnych.

10. Czy środki zebrane w ramach zbiórki publicznej przez komitet społeczny podlegają podatkowi?

Jeżeli komitet społeczny zbiera środki publiczne w celu przekazania ich w imieniu darczyńcy na rzecz osoby chorej dla zaspokojenia potrzeb związanych z jej leczeniem i rehabilitacją, wówczas należy ustalić od kogo środki z darowizn w ramach zbiórki publicznej pochodzą, w jakiej wysokości zostały pozyskane i czy w ciągu ostatnich pięciu lat darczyńca taki przekazywał jakiekolwiek środki na rzecz osoby chorej.

W sytuacji bowiem, gdy darowizna obciążona jest poleceniem, o którym mowa w art. 893 k.c. (poleceniem określonego zachowania się, w tym przypadku przekazania środków na realizację celu zbiórki), nabycie środków pieniężnych tytułem polecenia darczyńcy podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, na zasadach ogólnych określonych w tej ustawie, z uwzględnieniem kwot wolnych od podatku.

Jeżeli świadczona pomoc ma charakter darowizny (polecenia darczyńcy), obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn powstaje wyłącznie w tych przypadkach, gdy wartość przysporzeń nabytych od jednego darczyńcy przez obdarowanego zaliczonego do III grupy podatkowej (niespokrewnionego) przekroczy w okresie 5 lat kwotę wolną od podatku w wysokości 4902 zł. W przypadku gdy otrzymana pomoc stanowi efekt kilku darowizn, dla wyłączenia tej pomocy z opodatkowania konieczne jest, aby wartość każdej z nich mieściła się w kwocie wolnej. Niejednokrotnie więc, ze względu na „kolektywny” charakter pomocy udzielanej osobom będącym beneficjentami zbiórki, a tym samym możliwość sumowania darowizn wolnych od podatku, nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn.

Jeśli wartość darowizny przekroczy kwotę wolną od podatku, urząd skarbowy musi wydać decyzję ustalającą wysokość zobowiązania w podatku od spadków i darowizn. Jednocześnie pamiętać należy, że jeżeli wartość otrzymanej darowizny przekracza kwotę wolną od podatku, a zatem spowoduje powstanie zobowiązania podatkowego, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym podatnicy mogą zwrócić się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o udzielenie ulg podatkowych, na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, w tym m.in. o rozłożenie podatku na raty albo umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę.

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy środków wskutek polecenia darczyńcy, czyli na obdarowanym, powstaje z chwilą wykonania polecenia.

Co istotne przychody z tytułu darowizny / polecenia darczyńcy podlegają podatkowi od spadków i darowizn, a co za tym idzie nie stosuje się do nich przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czyli tzw. PIT.

11. Czy prowadzenie zbiórki publicznej bez zgłoszenia jest nielegalne?

Tak. Prowadzenie zbiórki publicznej bez wymaganego zgłoszenia stanowi wykroczenie. Karalne jest organizowanie lub przeprowadzanie publicznej zbiórki ofiar bez wymaganego zezwolenia lub wbrew jego warunkom, jak również podżeganie (namawianie do takiego działania) i pomocnictwo. Wykroczenie to zagrożone jest karą grzywny, przy czym można orzec przepadek przedmiotów uzyskanych ze zbiórki przeprowadzonej wbrew warunkom zezwolenia, zaś obowiązkowo orzeka się ich przepadek, gdy zbiórkę przeprowadzono bez zezwolenia.

Podstawowe informacje